Obozy Koncentracyjne (Konzentrationslager) - Oświęcim
Praktycznie każdy słyszał o obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, ale czy osoby nie interesujące się historią wiedzą iż składał się on z ponad czterdziestu podobozów. Najbardziej znany podobóz Auschwitz znajduje się we wsi Brzezinka niedaleko Oświęcimia, nosi on nazwę Auschwitz II Birkenau. Kolejnym dużym podobozem Auschwitz był ten znajdujący się we wsi Monowice, nazwany Auschwitz III Monowitz. Te dwa podobozy miały kontrolować pozostałe podobozy rozlokowane praktycznie w całej południowej Polsce. Birkenau sprawował nadzór nad obozami o szeroko pojętym przemyśle rolniczym, Monowitz nad podobozami przemysłowymi.
Obozy w Sosnowcu
W Sosnowcu funkcjonowały dwa obozy pracy podlegające obozowi
koncentracyjnemu w Oświęcimiu. Istniały one stosunkowo krótko:
-Sosnowitz I
(VIII 1943 – XII 1943/II 1944),
-Sosnowitz II (V 1944 – XII 1944).
Miejsca i
budynki w których więźniowie byli zmuszani do pracy istnieją do dnia
dzisiejszego.
Sosnowitz I
Obóz Sosnowitz I zajmował kamienicę przy obecnej ulicy
Targowej 12. W 1943 roku kiedy praktycznie wszyscy żydzi z Sosnowieckiego Getta
zostali wywiezieni do Auschwitz i tam zamordowani do budynku byłej Centrali
Żydowskich Rad Starszych zostało skierowanych ok. 100 więźniów z Oświęcimia,
głównie byli to Polacy, ale było także kilku polskich żydów, francuzów oraz
Niemcy którzy mieli stanowiska brygadzistów. Zostali oni zakwaterowani w jednej
z sal na parterze remontowanego budynku. Z powodu braku prycz zmuszeni oni byli
do spania na podłodze na której rozrzucona została słoma, w oknach zamontowano
kraty. Pożywienie tak samo jak w obozie macierzystym Auschwitz było
nieadekwatne do potrzeb, było niskiej jakości i było go mało. Prace jakie
wykonywali to była stolarka, murarka, tynkowanie czy prace instalatorskie.
Więźniowie pracowali po
10-12 godzin dziennie. Więźniów pilnowało 15 SS-manów, a kierownikami obozu byli kolejno:
-SS-Rottenfuhrer
Lehmann
-SS-Unterscharfuhrer Horst Czerwiński.
SS-mani często karali biciem i kopaniem przymusowych
pracowników za jakiekolwiek przewinienie lub robili to zupełnie bez powodu. Prace
remontowe trwały cztery miesiące, w grudniu kiedy większość prac była już
zrobiona połowa więźniów została przetransportowana do obozu Lagischa, resztę
przeniesiono w lutym 1944 roku kiedy budynek został całkowicie wyremontowany.
Obóz Sosnowitz I został zlikwidowany 5 Lutego 1944 roku.
Sosnowitz II
Drugi obóz, Sosnowitz II, został ulokowany w dzielnicy Niwka
przy fabryce Oberschlesiesche Maschinen Waggonfabrik. Obóz został utworzony na
wniosek firmy Maschinebau GmbH (Osmag). Przedstawiciele firmy przeprowadzili
negocjacje w tej sprawie z urzędnikami SS w Głównej Siedzibie Administracji
Biznesowej (WVHA) 12 marca 1944 roku. Firma zgodnie z umową miała płacić 6RM za
każdego wykwalifikowanego pracownika oraz 4RM za niewykwalifikowanego, za każdy
dzień pracy.
Sosnowitz II znajdował się pod administracyjną kontrolą obozu
Auschwitz III Monowitz. Więźniowie zostali
zakwaterowani w byłym obozie dla zagranicznych przymusowych robotników. Więźniowie zajmowali trzy drewniane baraki,
oprócz tego na terenie znajdowała się kuchnia, latryny, umywalnia i magazyny.
Obóz ogrodzono drutem kolczastym który był podłączony pod napięcie. Dodatkowo
wzdłuż płotu ustawiono siedem wież wartowniczych.
W obozie Sosnowitz II warunki bytowe były lepsze niż w Birkenau, praca którą
wykonywali więźniowie również była relatywnie lżejsza. Żywność w obozie Sosnowitz II chociaż było niewystarczające to i tak
było go więcej niż w obozie głównym. W czasie pracy więźniom rozdawano
dodatkowe porcje zupy które pozostawały ze stołówki zakładowej. Część więźniów
pracowała po 12 godzin, część po 8.
Pierwsza grupa około 200 więźniów, głównie pochodzenia
żydowskiego przywieziono tu w maju 1944 roku. Żydzi Ci byli pochodzenia
Polskiego, Francuskiego, Beligijskiego, Włoskiego, Greckiego i Jugosłąwiańskiego,
a także było kilkudziesięciu polaków, Rosjan i Niemców. Stan
obozu wzrastał, latem 1944 roku w fabryce pracowało już 600 więźniów, a pod
koniec istnienia obozu blisko 900. Więźniowie przebywający
w podobozie Sosnowitz II pracowali prasach, zgniatarkach, skrawarkach i obróbce
luf armatnich oraz przy produkcji pocisków artyleryjskich. Najgorsze warunki do
pracy panowały w wydziale prasowni gdzie więźniowie musieli przeciągać
rozgrzane elementy dział. Pracowali w wysokiej temperaturze, a poprzez brak
odpowiedniej odzieży która by ich chroniła dochodziło bardzo często do
poparzeń. Pozostali więźniowie, przede wszystkim fachowcy byli przydzielani do
prac które nie wymagały aż tak dużego wysiłku fizycznego jak w wydziale
prasowni. Większość więźniów pracowało jako pomocni
pracowników cywilnych. W czasie całego okresu istnienia obozu tylko nieliczna grupa kilkunastu więźniów została wyszkolona i mogła sama obsługiwać maszyny. Kierownikiem obozu był SS-Hauptscharfuhrer Albin Vaupel. Więźniów do
i z pracy eskortowała grupa kilkudziesięciu SS-manów z V kompanii Gwardii
Monowitz. Na terenie fabryki straż pełnili SS-mani spoza obozu, straż fabryczna
a także żołnierze Wermachtu. W obozie powszechne było
stosowanie kar, najczęściej w postaci bicia. Powody były różne, bardzo często
błahe, np. za złe śpiewanie, spóźnienie na apel czy niską produktywność. W czasie nalotów pracownicy cywilni oraz pilnujący
więźniów żołnierze chowali się do schronów, więźniowie musieli pozostawać na
swoich stanowiskach pracy pod opieką brygadzistów.
W czasie istnienia obozu zdarzały się ucieczki.
Trzech Rosjan ubrani w cywilne ciuchy które dostarczył im polski, cywilny
pracownik uciekło przez bramę fabryki, czwarty został zabity. Dwóch innych
więźniów złapanych na próbie ucieczki zostało powieszonych w podobozie. Ciała
więźniów którzy zmarli lub zostali zabici były wywożone bezpośrednio do obozu
Birkenau.
W grudniu 1944 roku połowa więźniów została przetransportowana z powrotem do obozu Auschwitz, skąd zostali wywiezieni pociągami do Mauthausen. W
styczniu 1945 roku pozostali więźniowie obozu Sosnowitz II zostali ewakuowani pieszo,
tzw. marszem śmierci do miejscowości Opawa w Czechach. Droga prowadziła przez Gliwice oraz Rybnik. Z Opawy koleją zostali
wywiezieni do obozu w Mauthausen. Część z tych więźniów trafiła do podobozu
Gusen.
Na terenie zakładu została odsłonięta tablica pamiątkowa, jednak żeby się do niej dostać trzeba uzyskać zgodę od dyrekcji zakładu.
Kierownicy obozów w Sosnowcu
Horst Czerwiński urodził się 16 listopada 1922 roku w
Chełmnie, z zawodu był rzeźnikiem. Służbę w kompleksie obozu Auschwitz
rozpoczął w 1943 roku jako kierownik (lagerfuhrer) podobozu Sosnowitz I.
Stanowisko to zajmował do lutego 1944 roku kiedy to obóz rozwiązano. Objął
wówczas taką samą funkcję w obozie Lagischa (Łagisza) również do jego
rozwiązania we IX 1944 roku. Był brutalny, zdarzało mu się iż osobiście
mordował więźniów i jeńców radzieckich. Horst Czerwiński długo nie odpowiadał
za zbrodnie które popełnił w czasie wojny. Pierwszy proces odbył się dopiero
pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku, jednak postępowanie zawieszono, a po
jego wznowieniu został on uniewinniony. W drugim procesie który zakończył się w
1989 roku Czerwiński został skazany na dożywocie, jednak został on zwolniony z
więzienia cztery lata później w 1993 roku.
O Lehmannie oraz Albinie Vaupel niestety nie udało znaleźć się jakichkolwiek informacji. Wiadomo jedynie że Vaupel był członkiem NSDAP a następnie wstąpił do formacji SS.
Miejsca obozów dzisiaj:
Podwórze kamienicy przy ulicy Targowej 12 w Sosnowcu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz